یادی از «عبدالقادر مراغه ای»،نخستین ردیف‌‎نویس موسیقی ایران

به گزارش برنا؛ « بدون تاریخ» برنامه ای است که به معرفی شخصیت های فرهیخته ادبی و هنری و تاریخی کشورمان اختصاص دارد و گوشه ای از زندگی آنها‌ در این برنامه روایت می شود .

در برنامه امروز عبدالقادر مراغه‌‎ای آخرین موسیقی‌‎دان و نوازنده‌‎ای چیره دست و طبق شواهد تاریخی، بانی موسیقی جهان اسلام، نخستین ردیف‌‎نویس موسیقی ایران، آخرین نظریه‌‎پرداز موسیقی کلاسیک ایرانی و معلم ثالث در دانش موسیقی مشرق زمین پس از فارابی و ابن‌‎سینا معرفی می شود.

عبدالقادر از مشاهیر ایرانی ثبت شده در یونسکو در سال‌‎های 2014 و 2015 میلادی، پسر غیبی حافظ مراغی، ملقب به گوینده و نظام‌‎الدین و مشهور به حافظ المراغی یا عبدالقادر گوینده، آخرین ستاره فروزان موسیقی ایران زمین، در سال 768 هجری شمسی در شهر مراغه از شهرهای قدیمی، مهم و آباد آذربایجان شرقی به دنیا آمد.

عبدالقادر مراغه‌‎ای در همان ایام کودکی به مکتب رفت و حافظ قرآن شد و موسیقی را از پدرش که اهل ادب و هنر بود، آموخت و در نوجوانی به چنان توانمندی دست یافت که با استادان زمان خود، از جمله رضوان شاه، موسیقی‌دان بزرگ، به رقابت پرداخت.

مقاصدالالحان و جامع‌‎الالحان مهم‌‎ترین آثار به یادگار مانده از این موسیقی‌‎دان و هنرمند چیره‌‎دست است که در کتاب جامع‌‎الالحان با دقت بسیار به آرا و افکار موسیقی‌‎دانان بزرگی مانند جوهری و فارابی پرداخته و به لزوم استفاده از حساب هندسه در موسیقی، نقش موسیقی در خدمت به قرآن و علم پزشکی اشاره کرده که این نشان از هنر این موسیقی‌‎دان در خدمت به ادیان الهی است.

شخصیت هنری عبدالقادر ترکیبی از موسیقی، شعر، خط و نقاشی یا نمونه‌‎ای از تربیت‌‎های قدیم بود ،با نگاهی به آثار عبدالقادرمی توان گفت که وی علوم متداول زمان خود را دارا بوده و موسیقی را از پدر خود آموخته بود و با آن‌‎که اهل آذربایجان (مراغه) و به ترکی مسلّط بود، کتاب‌‎های خود را به زبان فارسی نوشته و از این راه خدمتی بس بزرگ به زبان، ادب و هنر فارسی انجام داده است.

عبدالقادر علاوه بر خوشنویسی، نقاشی و نوازندگی عود، شعر نیز می‌‎سرود که نمونه اشعار فارسی و ترکی او در مقاصد‌‎الألحان و بعضی کتاب‌‎های وی آمده که در آن‌‎ها به 'عبدالقادر' تخلص کرده است.

بی‌‎شک عبدالقادر مراغی از بزرگترین موسیقی دانان و موسیقی پژوهان تاریخ هنر ایران محسوب می‌‎شود؛تسلط عبدالقادر در نوازندگی بربت (عود) مورد تحسین قرار گرفته و آهنگ‌‎هایش گرچه هنوز به طور کامل به دست نیامده، ولی اندکی از آن‌‎ها تا حد موجود توسط بعضی از موسیقی‌‎دان‌‎ها اجرا شده است.

بعضی از تصنیف‌‎های خواجه با ذکر ضروب و نقرات در کتاب 'نزهة‎الأرواح من تطریب الأشباح' یعقوب و رساله منظوم و منثور امیرخان محفوظ و ثبت شده است.

تم موسیقی سریال امام علی (ع) نیز بر اساس آثار عبدالقادر ساخته شده و افتخار فرهاد فخرالدینی هم در ساختن این موسیقی مجموعه به گفته خود وی در این است که توانسته با وجود تلاش‌‎های ناموفق فروانی که در ایران، ترکیه و اروپا برای استنباط یکی از یافته‌‎های موسیقی عبدالقادر انجام شده، عاقبت آن را به طور کامل به اجرا درآورد.

آثار مهم عبدالقادر مراغی شامل کنزالألحان، مقاصدالالحان، جامع الألحان، شرح الأدوار صفی‌‎الدین (زبده الادوار)، فوائد عشره و لحینه و آثار موسیقیایی صحبت نامه استادالمصفنین مرافی و رساله کوکبی است.

سرانجام پس از دغدغه‌‎های پرشور که گذشت عمر گرد پیری بر تارک آن پاشیده بود، زندگی عبدالقادر بعد از 70 سال به پایان رسید و در شهر هرات، به دلیل ابتلا به طاعون آهنگ سفر آخرت کرد و در همان جا مدفون شد.

‌« بدون تاریخ» را ساعت ۱۲:۱۵ از رادیو فرهنگ بشنوید .